>>
4 траўня спаўняецца 18 год з дня трагічнай смерці
таленавітага беларускага паэта Анатоля Сыса, які нарадзіўся ў Гарошкаве
Рэчыцкага раёна.
Сёння многія на Беларусі чулі пра Анатоля Сыса-паэта…
некаторыя з сучаснікаў чыталі нават тое-сёе, яшчэ меней тых, хто захоплены яго
палымянымі радкамі і толькі адзінкі (блізкія сябры і таварышы) памятаюць Сыса
як аднаго з пачынальнікаў новай хвалі адраджэнцкіх рухаў на Беларусі, гарачага
прамоўцу на шматтысячных мітынгах, трыбуна-сучасніка. Так, напачатку і ў
сярэдзіне 80-х гадоў, Анатоль не толькі стварыў свае лепшыя вершы, ён яшчэ пры
гэтым быў палітыкам. Прычым нацыянальная свядомасць, усведамленне
неабходнасьці пераменаў прыйшлі да Сыса амаль што адначасна з паэзіяй. Але
самастойна паходняй Адраджэння Анатоль мог і ня стаць – каб не кола сапраўдных
сяброў, якія дапамагалі яму ўсвядоміць неабходнасць перамен і да меркаванняў
якіх ён у тыя гады прыслухоўваўся. Але вернемся да таго, напоўненага свежым
ветрам надзей, часу, калі Сыса слухалі тысячы.
У дні жалобы па паэту Старшыня Партыі БНФ Вінцук Вячорка
пісаў: “Сыс увайшоў у гомельскае кола нацыянальна свядомай моладзі як адзін з
яго лідэраў. Быў актыўным удзельнікам стратэгічнай нарады прадстаўнікоў
моладзевых беларускіх арганізацый узімку 1984 году ў Смольні ля Мікалаеўшчыны, якую
ладзіла «Група «Незалежнасць» і на якой было вырашана ствараць сетку арганізацый
па ўсёй краіне. Так узнікла Канфэдэрацыя беларускіх суполак, якая, у сваю чаргу,
сталася галоўным арганізацыйным апірышчам Беларускага народнага фронту.”
Першы несанкцыянаваны мітынг на Беларусі, які ў 1987 годзе
арганізавалі Алесь Бяляцкі і Анатоль Сыс быў прымеркаваны да гістарычнага
беларускага свята Дзядоў. Ён адбыўся ў Менску ля помніка Янку Купалу 1
лістапада. Анатоль Сыс ва ўсю моц свайго маладога голасу паведаў тады праўду пра
сталінскія рэпрэсіі ў дачыненні да лепшых сыноў Беларусі, назваў сотню
прозвішчаў рэпрэсаваных дзеячаў, пісьменнікаў, палітыкаў.
Тады ён першым, ці адным з першых на Беларусі, прамовіў на
адноўленыя дзяды Дзядоў у 1987 годзе, сваё палкае слова. Затым былі іншыя
мітынгі, Курапаты… Варта прыгадаць яшчэ і львоўскую гісторыю, пра якую некалі ў
“Дзеяслове” падрабязна распавёў Мікола Сцепаненка.
У жніўні 1988 году разам з беларускімі музыкантамі Сыс
трапіў у Львоў.Там ля помніку Івану Франко збіраўся свядомы народ. Людзі
прыходзяць да помніка, каб пагаварыць, паспяваць, пачытаць вершы. Але ж міліцыя
пільнуе і заўсёды стаіць напагатове. Далі слова і госцю з Беларусі Анатолю. Сыс
пачаў з прамовы, а затым прачытаў некалькі вершаў і цалкам завалодаў публікай.
Людзі быццам ашалелі. У адно імгненне міліцыянты ачапілі
пляц, у натоўп паляцелі дымавыя шашкі…
Змяніўся час, мітынговых прамоўцаў змянілі палітыкі –
прафесіяналы, палітыкі-кабінетчыкі, якім так не стае сысавай жарсці і пранікнёнага
голасу трыбуна, якія ўздымалі людзей.
Праўдзівым сведкам таго, поўнага надзей на перамены часу,
калі словы Анатоля Сыса знаходзілі водгук у тысячах сэрцаў, сталася прамова Анатоля Сыса на мітынгу, прысвечаным памяці ахвяраў сталінскіх рэпрэсіяў 1
лістапада 1987 года ў Менску.
